Hazır Gıdalar

Hazır gıdalar, beslenme şeklimizin artık neredeyse tamamına dahil olmuş vaziyette. Peki hazır yemek, hazır çorba, hazır paketlenmiş besinler, kısaca hazır yiyecekler bizi doyurmasının yanında sağlığımızı da koruyor mu? Biz bunları niçin tüketiyoruz; doymak için mi, beslenmek için mi?

Hazır Gıda Nedir?

Hazır gıdanın tanımını yapacak olursak: “ham maddelerin belirli koşullardan geçirilerek tüketicilere ulaştırılmak üzere paketlenmesi ve paketi açıldığında kısa sürede tüketilmesi gereken ve kolayca kullanıma sunulan besinlerdir” diyebiliriz.

İnsanlık, avcılıktan tarım toplumuna ve devamında sanayi toplumuna kadar yiyecek ihtiyaçlarını hep kendi imkanlarıyla taze olarak karşılıyordu. En uzun süreli besin saklama şekilleri yörelere ve iklimlere göre değişiklik göstermekle birlikte, soğuk mağaralar, soğuk sular, kurutma, tuzlama, turşu yapma gibi şekillerde olmuştur.
Sanayi makinelerinin icadı, çalışma hayatının yoğunluğu, zaman yetersizliği gibi durumlar hem pratik beslenmeye katkı, hemde beslenme üzerinden para kazanma düşüncesiyle hazır gıda sektörünü doğurdu. Bu sektör öylesine büyüdü ki, bu gün yeşillikler ve tahıl ürünleri dahil her yer paketli ve hazır halde sanayi üretimi gıdalarla doldu. Önceleri temel gıdalar paketlenmeye ve hazır olarak sunulmaya başlarken gün geçtikçe bu hazır gıda üretimi evde yapılabilecek her şeyin ambalajlanmasına kadar genişledi.

Hazır gıdalar satış odaklı bir sistemi sürdürmektedirler. Ürünlerin kendi üretim bölgesindeki insanların yanı sıra, başka ülkelerin de insanları potansiyel müşteri olarak hedeflenmektedir. Gıdalar, içine konan katkı maddeleri ile en uzak ülkelere dahi rahatlıkla satış yapabilecek tazelikte kalmaktadır. Çünkü temel felsefe “satış” odaklıdır. Bu yüzden hazır gıda üretiminin, oluşturulan yoğun talep nedeniyle sermaye yarışına dönmesinden dolayı ‘her yol mübah’ görünmektedir. İster sağlıklı olsun, isterse olmasın bir şekilde farklı gıdalar tasarlanıp büyük kitlelere ulaştırılıp kazanç sağlamaya çalışılmaktadır.

Dünyada insan nüfusu aşırı derecede arttı ve besin ihtiyacı her geçen gün çoğaldı. İnsanlığın temel ihtiyacı olan besinler ise hazır gıda sektörüne dahil edilip dünya nüfusunun artışıyla daha da çoğalmaya, çeşitlenmeye ve zararlı hale gelmeye başladı. Ne kadar insan o kadar kazanç demekti. Bu gıdalara olan talepler de arttıkça ve satışlar çoğaldıkça daha çok ve daha cezbedici ürünler piyasaya sürüldü. Çok sayıda üretilen ürünlerin elbette güzel görünümlü, güzel kokulu, güzel renkli olması lazımdı ki, ilgi çeksin ve sürekli tüketilen bir ürün olsun. Çünkü piyasa rekabet üzere kurulu.

Hazır Gıdalar Tehlikeli midir?

Tüketim çılgını yapılan insanlığın bilinçsizliğinden faydalanıp lezzetlere mahküm eden (bağımlılık yaptıran) hazır gıda sektörleri öyle katkı maddeleri kullandılar ki yıllar geçtikçe bunların zararları daha da görünür oldu. Kimi ülkelerde bazı gıda şirketlerinin ürünleri yasaklanırken, kimleri de kapatıldı. Kimi hazır gıda sektörlerinin çalışma alanlarına el koyuldu.

Hazır gıda rekabet işine dönüştüğünden en fazla süre dayanan, en güzel görünen, en güzel kokan, en hızlı pişen, pişme gereği duyulmayan ürünler uğruna bir çok sentetik gıda katkı maddeleri bu üretilen gıdalara konuldu. Bu katkı maddelerinden bazıları insanlardan gizlendi, bazıları ‘bunlar zararsız’ denilerek satıldı. Tüketiciler aldatılarak paralarına el konuldu! El konuldu, çünkü amaç para kazanmaktı ve bunu tüketicileri kandırarak, sağlıklarını hiçe sayarak yapmak, hiç de adil değildi!

Günümüzde denetimlerin ve ülkeler arası standartların gelişmesiyle bu sektörler daha az zararlı hale geldiler. Ancak hazır gıdalardaki ambalajların üzerindeki ‘içindekiler’ kısmına bakıldığında piyasadaki bu ürünlerin tamamen sağlıklı olduğunu bu gün hiç kimse söyleyememektedir! Çünkü her sentetik katkı maddesi, vücudun doğal yapısına aykırıdır.

En basitinden bir tuz! Düşünün ki paketlenmiş gıda haline gelmiş sofra tuzu dahi içeriğinde zararlı bir madde barındırabiliyor (potasyum siyanür – E536).

Hazır Gıdalar | Bu gün paketlenmemiş ürün bulmak neredeyse imkansız!

Hazır gıdalardaki tehlikeler nelerdir?

Hazır gıdaların yararlarının (hayatı kolaylaştırmasının) yanında bir çok risk durumu barınmaktadır (örn: hazır dondurmanın zararları). Bunları genel olarak maddeler halinde sıralarsak;

• Fiziksel tehlikeler,
• Kimyasal tehlikeler,
• Biyolojik tehlikeler.

Hazır Gıdalar Nelerdir?

Diğer deyişle paketlenmiş gıdalar olan yada işlenmiş gıdalar şeklinde de bilinen bütün yiyecek ve içecekler, bu hazır gıdalar içine dahil olabilmektedirler.

• Cips türü paketlenmiş ürünler,
• Hazır meyve suları,
• Dondurulmuş paketlenmiş gıdalar,
• Pişirilip ısıtılmaya hazır hale getirilmiş ürünler,
• Konserve yemekler ve konserve ürünleri,
• Çikolatalar, şekerlemeler, bisküviler,
• Paketlenmiş sütler ve yoğurtlar,
• Dondurmalar (bknz: hazır dondurmanın zararları), asitli içecekler,

Ve daha bir çok ürün hazır yiyecek sektöründe yer almaktadır. Hazır gıdaların tüketilme nedenlerine (talep olarak) baktığımızda şunları görüyoruz:

Neden Hazır Gıda Tüketiyoruz?

• Yoğun iş hayatında yemek yapmaya zaman kalmadığı için,
• Farklı lezzetleri deneme, tüketme isteği ve tutkusu,
• Stoklama rahatlığından dolayı uzun süre sonra da tüketime hazır bekleyebildiğinden,
• Uğraş verdirmediğinden ve zahmet çektirmediğinden,
• Ayak üstü tüketilerek her kısa vakitte doyurma ihtiyacını karşılayabildiğinden,
• El yapımı yerine daha uygun fiyatlı olduğundan,

Hazır Gıdaların Zararları Nelerdir?

Hazır gıdalar, içeriğindeki maddeler nedeniyle vücuda zararla vermektedir. En büyük ve bilinen sorun şişmanlık hastalığı olan ‘obezite’ sorununa neden olmasıdır. Diğer zararlarına gelecek olursak;

• Vitamin açısından yetersiz olduğundan vücut direncini düşürmekte, hafıza gelişimini engelleyebilmektedir (fast-food tarzı beslenme gibi).
• İçeriğindeki yağlar nedeniyle damar tıkanıklıklarına yol açarak kalp krizine neden olabilmektedirler.
• Kimi katkı maddeleri vücutta kaşıntı, döküntüye sebep olmaktadır.
• Nişasta bazlı şeker gibi doğal şekerlere alternatif olarak kullanılan katkılar ile sindirim sistemi olumsuz etkilenebilmektedir.

Hazır gıdalar nasıl hazırlanır, hazırlanma süreçleri nelerdir?

• Ham madde seçiminin yapılması,
• Gıda üretim tekniklerinin belirlenmesi,
• Çalışanların hijyenik uygunluğu,
• Üretim sonucu paketleme ve sunumu.
  

  Hazır Gıdalar | Hazır Yemek

Hazır gıdalar nasıl işlenir?

Hazır gıdalar farklı yollarla korunmakta ve muhafaza edilmektedir. Bu şekilde, gıdaların daha uzun ömürlü olmaları sağlanmakta, tüketiciye ulaşana kadar ki süreçlerde korunmaları amaçlanmaktadır. İşlenmiş gıdalar şu süreçlere dahil olmaktadır:

• Kurutarak muhafaza etme,
• Fermantasyon sürecine tabi tutma,
• Koruyucu maddelerle muhafaza etme,
• Gaz atmosferinde saklama,
• Kimyasal maddeler ilave etme,
• Dondurma işlemine tabi tutma,
• Isı uygulaması yada soğuk uygulaması ile muhafaza etme,
• Radyasyon süreciyle,
• Filtrasyon süreciyle işleme yöntemleri uygulanır.

Hazır gıdalardaki katkı maddeleri

• Koruyucu maddeler,
• Renk veren maddeler,
• Tatlandırıcılar,
• Koku veren maddeler,
• Antioksidanlar,
• Kelatlar,
• Yapı düzenleyici maddeler,
• Yağ katkı maddeleri,
• Enzimler,
• Asitler ve Bazlar,
• Polihidro alkoller

Hazır gıdalar hayatımızı kolaylaştırmaktadır. Bu gerçek inkar edilemez. Ancak hazır gıdalar hayatımızı kolaylaştırıyor diye sırf daha uzun süre dayanıp, daha fazla kişiye ulaşsın ve daha çok para kazandırsın diye sağlık riske atılmamalıdır!

Özellikle hamilelikte beslenme aşaması, hazır gıdaların zararları konusunda daha dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Bir bebeğin anne karnında daha oluşum aşamasında maruz kaldığı yabancı maddeler ne yazık ki gelişimini olumsuz etkileyebilmektedir.

Mümkün olduğu kadar hazır gıda yerine doğal olan el ve ev yapımı yiyecekler tercih edilmesi gerekmektedir. Özellikle bebeklerin ve çocukların beslenmesinde mümkün olduğunca doğal yapılan gıdalar seçilmelidir.